GRENZEN OVERSCHRIJDEN

Amsterdam is een stad van meer dan 175 nationaliteiten en telt daarmee de meeste verschillende nationaliteiten ter wereld. Het is een smeltkroes, waar van oudsher mensen van meerdere culturen naast en met elkaar wonen. Amsterdammers zijn gewoonlijk verdraagzaam en gastvrij, hebben zich vaak verzet tegen onderdrukking en stonden op om hun rechten op te eisen. Soms braken zij door grenzen heen, maar openden ook de grenzen voor vreemdelingen.

Hoe zit dat eigenlijk met grenzen? Kan de mens ook zonder grenzen, of hebben we een grens nodig, bv. omdat je jezelf dan beter kunt ontwikkelen, je krijgt een afgebakende ruimte, je bent veiliger binnen een overzichtelijk verband, maar ook biedt de grens de mogelijkheid vreemdelingen de toegang tot onze veilige haven te ontzeggen. We zeggen soms, wanneer we een kaart bekijken: de grens is duidelijk, als het een barrière betekent, of een diepe rivier, een gebergte, loopgraven, prikkeldraad. We vinden ze op landkaarten: territoriale grenzen en staatsgrenzen. Maar wat zegt dit over de grens in ons brein,vaak hebben vluchtelingen in hun denken en in hun gevoelens de grens al overschreden voordat zij er daadwerkelijk zijn, want zij denken aan vrijheid, veiligheid, meer economische zekerheden. Beseffen ze wel dat ze zich iets buitengewoon gevaarlijks en riskants als doel hebben gesteld. Misschien realiseren ze zich evenmin dat ze zich tot vreemdeling of zelfs vijand moeten laten bestempelen en buitengesloten kunnen worden.

In de tweede wereldoorlog woonde ik aan de grens met Duitsland, op zo’n 5 km afstand. Je kon de grens niet over, die was afgesloten voor burgers. Maar je wilde die grens ook niet over, daar was de vijand, maar die liet je ook niet door, je werd teruggestuurd. Na de oorlog was er aanvankelijk weinig verkeer mogelijk, kapotte wegen, geen treinverkeer, er was ook niet veel wat een reden zou kunnen zijn om Duitsland te bezoeken je hield heel lang het vijandgevoel. Je wist het,het waren vijanden die voor veel ellende verantwoordelijk waren .Pas na enige tijd hoorde je wel eens iemand zeggen ‘ben je al over de grens geweest?’ Ja, dat deden een klein aantal mensen uit nieuwsgierigheid, je werd weer toegelaten in dat vroeger vijandige land. Je bleef nooit lang, waarom zou je, in je eigen land voelde je je prettiger, vreemden van ‘over de grens’ vond je onaantrekkelijk, het was een ander soort mensen, niet jouw soort.

Nu spreken we over Europese buitengrenzen, over landsgrenzen, landen en inwoners willen zich beschermen, er worden muren van prikkeldraad gebouwd, zoals ook tussen Spanje en Marokko, bij Ceuta, een Spaanse enclave aan de Middellandse Zee. Hier reikt de muur tot ver in zee. Dat hierdoor vermoedelijk internationale vluchtelingverdragen geschonden worden deert Europa niet.

Osmane Sow een 17-jarige vluchteling uit Guinee, zag hoe zijn beste vriend het leven liet, toen hij een paar maanden geleden in een rubberboot voor de kust van Ceuta omsloeg. Sow zelf werd gered door de kustwacht. “Toch zou ik het ondanks alles weer over hebben gedaan. In Guinee was er niets. Daar is geen toekomst. Het was een helse tocht. De Marokkaanse politie jaagde overal op ons We zijn als beesten behandeld. Maar ik ben er”, zegt hij bij het hek van het opvangcentrum in Ceuta. Hij heeft de grens naar de vrijheid overschreden. “Mijn toekomst ligt in Europa. Ik laat me nu door niemand meer terugsturen. (bron NRC 25/04/2016)

Ik citeer nu een gedicht van Marjolijn van Heemstra uit de bundel “Meer Hoef dan Voet” “Als schildpadden schuiven ze het land op, schuw, dankbaar voor donker. Langs een houten geraamte van gestapelde strandbedden, langs de blinde forten van kinderen en hun schepjes, langs de ingeklapte parasols, de mensen en de zon vooruit, grijs in het maanlicht, één strekt zich, een stijf dier dat zich uitvouwt tot mens maar blijft steken halverwege, kromgetrokken van het water, tot op de ziel doorweekt. Ze zijn al verdwenen als dit wordt teruggekeken. Hoe ver ze ook lopen, nooit meer rechtop”.

Ik heb besloten dit huis, na mijn dood,na te laten aan de Stichting voor Vluchtelingstudenten UAF, ten behoeve van gevluchte kunstenaars, musici en wetenschappers. Dit land, de samenleving heeft mij ruimte en mogelijkheden geboden om te leren, studeren mij verder te ontwikkelen, en te werken. Daarvan heb ik veel baat gehad, geprofiteerd. Daarom wil ik de maatschappij iets teruggeven, en zal dit huis een bestemming krijgen , die vluchtelingen op weg helpt zich thuis te voelen in Nederland. Kunstenaars biedt het een werk- en expositie mogelijkheid, musici kunnen hun muziek laten klinken, wetenschappers studeren. Wij mogen vluchtelingen niet behandelen als tweederangs burgers. Wij moeten hen een basis verschaffen om een waardevolle bijdrage aan de Nederlandse maatschappij te leveren. Wij zijn samen mens met hen, blank en bruin. Alleen zo kunnen wij met elkaar vrijheid in ons bestaan tot leven brengen en in leven houden.

Deze tekst is door mij op 5 mei 2016 uitgesproken op de Vrijheidsmaaltijd in Amsterdam, Keizersgracht 166, georganiseerd door de Stichting voor Vluchtelingstudenten UAF